چرا مرگ‌ومیر ناشی از کرونا در بعضی مناطق بیشتر از سایر مناطق بوده است؟
نابرابری کشنده است
با گذشت نزدیک به بیست ماه از آغاز همه‌گیری کرونا سوالات زیادی درباره این فاجعه بی‌پاسخ مانده است. برای مثال هنوز مشخص نیست که منشأ ویروس سارس-کووید-۲ کجا بود؟ معمای دیگر این است که چرا بعضی مناطق نسبت به بعضی دیگر آسیب کمتری از همه‌گیری دیده‌اند؟ چرا فلوریدا در اثر کرونا آمار مرگ‌ومیر کمتری نسبت به جمعیتش در مقایسه با متوسط آمریکا داشته، با وجود این که محدودیت‌ها در آنجا برای مدتی طولانی شل‌تر بوده است؟ اما پژوهشگران در حال نزدیک‌تر شدن به متغیری «جادویی» هستند: عاملی که بیشترین توضیح را پیرامون واریانس مرگ‌ومیر ناشی از کرونا ارائه می‌دهد. به نظر می‌رسد که این امر ربط چندانی به اقدامات بهداشتی، آب‌وهوا یا جغرافیا ندارد و در عوض به اقتصاد مربوط است.
دنیای واقعی با فرضیات ما تفاوت دارد
طبق تحقیقات و کارهای پژوهشی گسترده‌ای که برای بررسی عوامل موثر بر سرایت کرونا و مرگ‌ومیرهای ناشی از آن صورت گرفته، بسیاری از ارتباط‌ها که معمولا فرض می‌شود، در دنیای واقعی برقرار نیستند. همه می‌دانند که افراد مُسن بیشتر در خطرند، اما ژاپن که ۲۸ درصد مردم آن بالای ۶۵ سال سن دارند، در مقایسه با متوسط دنیا که ۹ درصد آن بالای ۶۵ سال سن دارند، با مرگ‌ومیر کمتری مواجه شده است. برخی مطالعات ادعا می‌کنند مناطقی که پیش از همه‌گیری کرونا فصول بد آنفلوانزا داشته‌اند از کرونا آسیب کمتری دیده‌اند، اما سایر پژوهشگران این نتایج را زیر سوال برده‌اند. هیچ ارتباط سازگاری میان شدت قرنطینه با موارد ابتلا یا مرگ‌ومیر وجود ندارد.
در مواجهه با این نتایج شگفت‌انگیز، جست‌وجویی شروع شده که همان‌قدر وحشت‌آور است که کسل‌کننده هم هست. پژوهشگران سخت‌کوش به دنبال متغیرهای غیربدیهی‌تری هستند که تنوع در آمار مرگ‌ومیر ناشی از کرونا را بهتر توضیح بدهند. و تاکنون قوی‌ترین آنها نابرابری‌ست که معمولا با ضریب جینی اندازه‌گیری می‌شود و در آن، عدد صفر نشان‌دهنده برابری کامل و عدد یک بیانگر نابرابری کامل است.
کرونا علیه نابرابرها
در پژوهشی جدید، یک متخصص علم داده به نام یویانگ گو چندین نسخه از مدلی را اجرا کرد که در پی کشف هم‌بستگی میان ۴۱ متغیر مختلف با داده‌های مرگ‌ومیر ناشی از کرونا در سطح ایالت‌های آمریکا بود. او متوجه شد که تنها سه متغیر «به شکل سازگاری دارای ضرایب غیرصفر» هستند: نابرابری، تراکم جمعیت و سهم ساکنان خانه سالمندان از کل جمعیت. و از میان این سه مورد، نابرابری بیشترین تأثیر را دارد.
به سراسر جهان نگاه کنید، به نظر می‌رسد آقای گو واقعا به نتیجه‌ای درست رسیده است. مرگ‌ومیر ناشی از کرونا در مناطق برابری‌طلب اسکاندیناوی (حتی در سوئد که محدودیت‌های اندکی اعمال کرد) کمتر از کل اروپا بوده است. فرانسه که ضریب جینی در آن ۰.۲۹ است، با مرگ‌ومیر کمتری در اثر کرونا نسبت به همسایه‌اش، بریتانیا مواجه بوده که ضریب جینی در آن برابر با ۰.۳۴ است. در ایالت نیویورک میزان نابرابری و مرگ‌ومیر ناشی از کرونا بسیار بالاست و فلوریدا در هر دو شاخص از نیویورک پایین‌تر است.
تعداد کمی از سایر محققان، متغیرها را به روش آقای گو رتبه‌بندی می‌کنند، اما بررسی‌ها از ده‌ها مقاله که به عوامل موثر بر عوارض ناشی از کووید-۱۹ می‌پردازد، نشان می‌دهد که نابرابری قدرت توضیح‌دهندگی بالایی دارد. مطالعه جدیدی از فرانک الگار در دانشگاه مک‌گیل و همکارانش با بررسی ۸۴ کشور نشان می‌دهد که ۱ درصد افزایش در ضریب جینی با ۰.۶۷ درصد افزایش در نرخ مرگ‌ومیر ناشی از کرونا همراه است. پژوهشی دیگر توسط آنابل تان، جسیکا هیمن و هدا ابدل از دانشگاه استنفورد به بررسی شهرستان‌های آمریکا می‌پردازد. آنها دریافته‌اند که مقدار هم‌بستگی میان نابرابری با موارد ابتلا به کووید-۱۹ یا مرگ‌ومیرهای ناشی از آن در طول سال ۲۰۲۰ تفاوت داشته، اما به طور کلی مثبت بوده است، یعنی نابرابری بیشتر منجر به عوارض بیشتری می‌شود.
چرا نابرابری عوارض کرونا را افزایش می‌دهد؟
پژوهش‌های خیلی کمی درباره دلایل بالقوه که ماورای این رابطه جذاب قرار دارد، انجام شده است. سه فرضیه محتمل وجود دارد؛ فرضیه اول به میزان سلامتی مربوط می‌شود که از قبل وجود داشته است. مطالعه بث تروسدیل و کریستوفر جنکس از دانشگاه هاروارد در سال ۲۰۱۶ «شواهد معتدلی» از رابطه میان نابرابری درآمد بالاتر و امید به زندگی کمتر پیدا کرد. این پدیده می‌تواند ناشی از چیزی باشد که اقتصاددان‌ها به آن ارتباط «مقعر» بین سلامتی و درآمد می‌گویند: یک دلار دادن به زنی ثروتمند احتمالا سلامتی‌اش را کمتر افزایش بدهد تا آسیبی که مردی فقیر از کاهش یک دلاری درآمدش متحمل می‌شود. افرادی که وضع سلامت بدتری دارند، بیشتر از کووید-۱۹ آسیب می‌بینند و درواقع بعضی پژوهش‌های دیگر پیوندی را میان نابرابری و شرایطی که ممکن است بیماری را تشدید کند نشان می‌دهند؛ شرایطی نظیر چاقی.
دومین عامل بالقوه به محل کار و روابط بین کارگران و کارفرمایان برمی‌گردد. کارگران در کشورهای نسبتا برابری‌طلب قدرت چانه‌زنی بیشتری دارند و لذا احتمالا راحت‌تر می‌توانند نگرانی‌های خود را با کارفرمایان مطرح و برطرف کنند. این امر می‌تواند معایب خودش را داشته باشد، اما احتمالا به توقف اقداماتی هم که منجر به گسترش کووید-۱۹ می‌شود کمک می‌کند. در سوئد، کشوری با حقوق قوی کارگران، کارگران شاغل در بخش‌های ضروری مانند صنعت بسته‌بندی گوشت یا افسران پلیس، به طور متوسط و نسبت به دیگران با خطر بیشتری برای مرگ بر اثر کرونا مواجه نشده‌اند، چیزی که به صورت بالقوه تعداد کل مرگ‌ومیر را محدود می‌سازد. این برخلاف وضعیت آمریکا، بریتانیا و کاناداست که کمتر در بازار کار مداخله می‌کنند. یک تحقیق در کالیفرنیا نشان داده که افراد در بعضی مشاغل بسیار بیشتر از سایر موقعیت‌های شغلی در معرض مرگ بر اثر کووید-۱۹ هستند. در سال ۲۰۲۰، سرآشپزها و رانندگان تاکسی با بیشترین افزایش در آمار مرگ‌ومیر مواجه شدند.
سومین عامل مربوط به سرمایه اجتماعی است. در مناطقی با نابرابری بالا مردم بیشتری می‌گویند که به غریبه‌ها بی‌اعتمادند یا علاقه اندکی به به مشارکت مدنی دارند. تحقیق منتشرشده از سوی صندوق بین‌المللی پول در سال ۲۰۱۶ نشان می‌دهد چرا در مکان‌هایی که مردم سبک زندگی‌های خیلی متفاوتی دارند، وجه اشتراک آنها با یکدیگر ناچیز است. همچنین ضعف سرمایه اجتماعی باعث کاهش تمایل افراد به اقداماتی برای کنترل انتشار ویروس مانند قرنطینه یا استفاده از ماسک می‌شود که انگیزه‌های خصوصی برای اعمال آنها ناچیز است.
یک فرصت و یک انگیزه برای کاهش نابرابری
پیش از این دلایل خوبی وجود داشت تا تصور کنیم که لااقل در بعضی کشورها نابرابری بسیار بالاست و این هم دلیل دیگری است. با این حال به سختی می‌توان این نابرابری‌ها را یک‌شبه کاهش داد و برخی راه‌حل‌ها نظیر افزایش مالیات‌ها بده‌بستان‌های خودش را دارد (مثلا ممکن است افزایش مالیات انگیزه کار کردن را کاهش داده و کیک اقتصاد را کوچک‌تر کند، در نتیجه قشر کم‌درآمد بیش از پیش دچار فقر شود). در این میان دولت‌ها باید اقدامات خود در همه‌گیری را با لحاظ نابرابری‌ها انتخاب کنند. این امر می‌تواند با ایجاد انگیزه‌های اقتصادی برای قرنطینه در خانه در صورت ابتلا به ویروس با استفاده از پرداخت‌های نقدی به مبتلایانی که خود را قرنطینه کرده‌اند، یا سرمایه‌گذاری روی سلامتی کودکان فقیر که آنها را در بزرگ‌سالی سالم‌تر می‌سازد همراه شود. احتمالا بدون این پیشرفت‌ها تداوم نابرابری بالا به معنی آسیب‌پذیری بیشتر در برابر همه‌گیری‌هاست.
ترجمه از اکونومیست